Na haar experimentele vertalingen van Euripides in Verdriet lessen (2006) behoort de recente dialoog van Anne Carson met Euripides tot haar stoutmoedigste. De Trojaanse vrouwen (2021), een grafisch ‘stripgedicht’, en H van H Speelboek (2021), een ‘explosie van het denken’ in de vorm van een draaiboek met illustraties en aantekeningen, zijn een feest tot de verbeelding voor lezers van Euripides en Carson. Door een combinatie van wetenschappelijke en creatieve formats, Klassieke oudheidspeciale uitgave “Euripides van Anne Carsonwerpt licht op de bijdrage die Anne Carson heeft geleverd aan de receptie van Euripides in tekstuele en visuele vorm. Omgekeerd belicht het verschillende aspecten van het oeuvre van Anne Carson, niet in de laatste plaats de toenemende belangstelling voor Anne Carson Studies. We vroegen Klassieke oudheidgastredacteur Laura Jansen om ons meer te vertellen over het speciale nummer.
Waarom is “Euripides van Anne Carson” de titel van dit speciale nummer?
Van alle oude Griekse tragediedichters heeft dichter en classicus Anne Carson (Canada 1950) het meest met Euripides (ca. 480-406 v.Chr.) te maken gehad. Tussen 2006 en 2015 vertaalde Carson zes toneelstukken van Euripides:Herakles, Hecuba, Hippolytus, Alcestis, Iphigeneia in TaurisEn De Bacchanten, die Euripides allemaal tot een typisch Carson-stuk maken: gedurfd, opwindend, ambitieus modern en toch tijdloos. Al in Rouwlessen: vier toneelstukken van Euripides (2006), een vertaling die lovende kritieken kreeg in niet-academische publicaties zoals De New Yorker, De Los Angeles Times, Uitgevers wekelijks, En De New Yorkse zon, kan men de aanwezigheid van een creatieve draad detecteren. In wat op het eerste gezicht vertalingen lijken die exclusief gericht zijn op universiteitsstudenten en academische onderzoekers, bevat de collectie een verscheidenheid aan details die hun aantrekkingskracht op het grote publiek vergroten: speelse weglatingen; transliteraties van onomatopee klanken; alternatieve spellingen; een onderscheidend gebruik van informeel, alledaags Engels; en onorthodoxe verdelingen van regels, waarvan de zigzaggende refreinen in haar weergave voorkomen Herakles zijn een voorbeeld. In 2021 voegt Carson nog twee items toe aan deze lijst: H van H Speelboek En De Trojaanse vrouwen: een stripverhaal, die samen haar meest baanbrekende dialoog met de eeuwenoude toneelschrijver tot nu toe vertegenwoordigen. Carsons vertalingen van Euripides in deze nieuwe werken worden zelfs nog experimenteler, tot het punt dat ze als ‘transcreaties’ kunnen worden beschouwd. In de eerste, een vertaalcollage in de vorm van een speelboek, is Heracles van Euripides nu H van H, het mysterieuze centrale personage dat een overall draagt als hij na zijn twaalf werken terugkeert naar Thebe. In dit laatste nemen de gevangengenomen vrouwen van Troje de verbazingwekkende vorm aan van sprekende dieren die in en uit de individuele kaders van een grafische strip stappen, ontworpen door de in New York gevestigde kunstenaar Rosanna Bruno. Het is dus niet overdreven om de betrokkenheid van de Canadese auteur bij de Griekse tragedieschrijver te karakteriseren als ‘Carsons Euripides’. Toch kunnen we ook zeggen dat we door het lezen van haar Euripides nog dichter bij Carsons eigen artistieke kosmos komen, evenals bij de vertaalpraktijk en het vertaaldenken. Het nummer biedt stof tot nadenken, zowel voor de lezers van Euripides als voor Carson zelf.
Welke thema’s onderzoekt de collectie?
Meerdere en vanuit meerdere hoeken! Het behandelt onder meer de boeken in relatie tot de ‘chemische’ poëtica van Carson en Euripides, de kunst van (zelf)herhaling, kunst en ontwerp, grafische kunst en narratologie, neurodiversiteit, komedie, ‘chimere’ vormen en soundscapes. We hebben deze onderwerpen benaderd vanuit gevarieerde en inclusieve perspectieven en praktijken, aangezien de uitgave bijdragen biedt van kunstenaars, dichters, theoretici en wetenschappers.
Wat motiveerde je om deze collectie te bewerken?
Verschillende factoren, zou ik zeggen. Ik schreef al een tijdje over Anne Carson toen de geweldige Mario Telò, redacteur van Klassieke oudheid, stelde voor dat ik een internationaal evenement zou organiseren dat tot deze publicatie zou leiden. Ik ben Mario zo dankbaar dat hij met dit idee is gekomen! De thema’s die ten grondslag liggen aan “Euripides van Anne Carson’ stonden centraal in dit evenement, dat eind april 2022 werd gehouden, onder auspiciën van het University of Bristol Poetry Institute, Critical Theory aan UC Berkeley en Poetry and Poetics aan UChicago. De bijeenkomst bood de gelegenheid om het toen onlangs gepubliceerde boek van Carson te bespreken H van H En De Trojaanse vrouwen door een reeks korte opnames van 10 minuten van collega’s met interesse in Carson en de Griekse oudheid, maar ook in moderne talen en literatuur, vertaling, poëzie, performance, materialiteit, kritische theorie, kunst, design en architectuur. Elke spreker richtte de aandacht op de twee geïllustreerde vertalingen en vestigde de aandacht op verbuigingen, motieven, vergelijkende contexten, diversiteit van het publiek, formats en praktijken. Het resultaat is “Euripides van Anne Carson.” Voor deze uitgave hebben we bewust het gevoel van directheid van het formaat en de uitvoering van het evenement behouden, met minimale, strategische herzieningen en uitbreidingen van de mondelinge opnames voor hun publicatievorm. In één geval reproduceerden we zelfs woordelijk de ‘viva voce’-stijl. We hebben ook nieuwe opdrachten van het deelnemende publiek opgenomen, zoals de bekroonde promovendus aan King’s College London, Gina Prat Lilly, die het essay-interview met Rosanna Bruno aanbood. De kern van de ‘live’-benadering was onze interesse in het produceren van lezingen van H van H En Trojaanse vrouwen die nauw aansluiten bij het afbreken van categorieën en grenzen die je aantreft in Carsons oeuvre en denken. We combineerden onze eigen academische en niet-academische interesses met vormen van kritiek die, naar onze mening, haar artistieke processen en compositiefilosofie beter belichten. Het hele proces was van begin tot eind enorm plezierig, niet in de laatste plaats vanwege de expertise en zorgzame ondersteuning die ik kreeg van Mario Telò bij UC Berkeley en Sarah Nooter bij UChicago. Hartelijk dank aan beiden!
Abonnementen en losse exemplaren van Klassieke oudheid– inclusief de speciale uitgave “Anne Carson’s Euripedes” (uitgave 42.2) – kan online worden gekocht bij de website van het tijdschrift.
